Suriye’de Belediyelerin Geliştirilmesi: Türkiye Modeli Uygulanabilir mi?
Özet:
Esad rejimi döneminde Suriye’deki belediyeler derin kurumsal bozukluklarla malûl olmuştur. Siyasal amaçlarla istismar edilmiş, bürokrasi ve yolsuzluğa gömülmüş, vatandaşlar temizlik, altyapı ve şehir planlaması gibi temel hizmetlerden mahrum bırakılmıştır. Devrimin patlak vermesiyle birlikte, sivil ve silahlı muhalif aktörler, atama, uzlaşı ya da sınırlı seçim deneyimleriyle kurulan yerel meclisler aracılığıyla alternatif yapılar inşa etmeye çalışmış; bu meclisler, sınırlı örgütsel kapasitelerine, savaş koşullarına ve artan zorluklara rağmen temel hizmetleri sağlamaya gayret etmiştir.
Esad rejiminin düşüşünün ardından, etkin bir belediye modelinin inşası, devletin yeniden yapılandırılmasının temel taşlarından biri hâline gelmiştir. Bu bağlamda rapor, Türkiye belediye sistemini yerel idari yönetişim açısından öncü bir örnek olarak sunmaktadır. Hukuki açıdan bakıldığında, Türkiye belediyelerine oldukça geniş yetkiler tanınmaktadır; bunlar arasında şehir planlaması, yol, kanalizasyon ve temizlik gibi altyapı hizmetleri, kültürel ve sosyal etkinliklerin düzenlenmesi, yeşil alanların yönetimi ve acil hizmetler yer almaktadır. Ayrıca, Türkiye belediyeleri, yerel vergiler, hizmet harçları, dış krediler ve ortaklıklar aracılığıyla önemli bir mali özerkliğe sahiptir. Bu durum, onları hem vatandaşlara hizmet sunumunda etkin ve rekabetçi kılmakta, hem de yerel performans üzerinden seçmen desteğini kazanmaya çalışan siyasi partiler için önemli araçlar hâline getirmektedir.
Türkiye modeli ayrıca belediyelerin rollerini eğitim desteğine (örneğin eğitim merkezleri kurmak ve kurslar açmak), sosyal hizmetlere (kreşler, öğrenci yurtları, mali yardımlar), sağlık hizmetlerine (ilk yardım, toplum klinikleri, ruh sağlığı programları) ve hatta hayvanlar ile çevreye yönelik hizmetlere kadar genişletebileceğini göstermektedir. Rapor, belediyelerin dini ve kültürel etkinlikleri düzenlemedeki rolünü, ayrıca yerel ürünlerin desteklenmesi ve pazarlanması yoluyla esnaf ve küçük işletmelerin teşvik edilmesini de vurgulamaktadır.
Bununla birlikte rapor, Türkiye modelindeki bazı sorunlara dikkat çekmektedir. Bunlar arasında merkezi hükümetin seçilmiş belediye başkanlarını görevden alarak yerlerine kayyum ataması ve belediye başkanları ile belediye meclisleri arasındaki partizan anlaşmazlıklar nedeniyle projelerin aksaması bulunmaktadır—nitekim 2019–2024 yılları arasında İstanbul ve Ankara belediyelerinde bu durum gözlemlenmiştir.
Suriye bağlamında rapor, bu modelin Suriyelilerin gerçekleriyle uyumlu olduğunu vurgulamaktadır. Özellikle birçok Suriyelinin Türkiye’de yaşamış ve Türkiye’nin idari kültürünü tanımış olması, bilgi ve deneyim aktarımı için fırsatlar sunmaktadır. Türkiye belediyeleri, hâlihazırda Suriye’deki yerel yönetimlerle işbirliği amacıyla heyetler göndermeye başlamış, bu da kardeş şehir uygulaması ve teknik ortaklıklar yoluyla yeniden inşa sürecini kolaylaştırabilecek bir zemin hazırlamaktadır.
Rapor, Suriye’nin yeniden yapılanma aşamasında belediyelerin yeniden yapılandırılmasında Türkiye yerel yönetim modelinden yararlanılmasını ve belediyelere daha geniş idari ve mali yetkiler tanınmasını önermektedir. Ancak, modelin körü körüne kopyalanmaması gerektiğini vurgulayarak, özellikle hizmetlerin güçlendirilmesi ve yerel toplumların sürece katılımının artırılması gibi Suriyeli bağlamına uygun unsurların seçici biçimde benimsenmesini tavsiye etmektedir. Ayrıca, Suriye ve Türkiye belediyeleri arasında kardeş şehir anlaşmalarının yapılması ve teknik işbirliği projelerinin başlatılmasının, Suriyeli belediyelerin yeniden inşa ve etkin idari planlama konusundaki deneyim transferinden daha hızlı yararlanmasını sağlayacağı ifade edilmektedir.
Raporun tamamını okumak için tıkla (Arapça)
بكالوريوس في قسم الفلك وعلوم الفضاء من جامعة أنقرة، مهتم بالشأن التركي وعلاقته بقضايا اللاجئين السوريين، ونشر وشارك في إعداد عدد من التقارير والمقالات حول هذا الموضوع ضمن الوحدة المجتمعية في مركز الحوار السوري
