Geçiş Dönemi Adaletinin Pratik Uygulamaları: Uluslararası Deneyimlerden Çıkarılan Dersler
Özet:
Suriye Diyalog Merkezi tarafından başlatılan Suriye’de Geçiş Dönemi Adaleti serisi kapsamında –giriş niteliğindeki “Geçiş Dönemi Adaleti ve Suriyeli Yaklaşımın Olgunlaştırılmasının Önemi” başlıklı rapor ve Suriye için en uygun seçenek olarak özel ceza mahkemelerine odaklanan ikinci çalışmadan sonra – bu yeni rapor, farklı uluslararası deneyimlerde geçiş dönemi adaletinin pratik uygulamalarına yoğunlaşmaktadır. Amaç, uluslararası deneyimlerden çıkarılan dersleri irdeleyerek Suriye bağlamında mümkün olduğunca çok sayıda zorluğun önüne geçmek ve olumlu uygulamalardan faydalanmaktır.
Rapor, ulusal bağlamın geçiş dönemi adaletinin pratik uygulamalarına etkisini anlamayı, geçiş dönemi adaletinin amaç ve anlamlarını gerçekleştirmede izlenen yolların ve mekanizmaların sonuçlarını analiz etmeyi ve altı önemli uluslararası deneyimden elde edilen dersleri belirlemeyi hedeflemektedir. Bu örnekler, farklı bağlamları (Avrupa, Latin Amerika ve Afrika) ve kronolojik çeşitliliği yansıtacak şekilde seçilmiş olup, Suriye’de geçiş dönemi adaletine özgü bir yaklaşım geliştirilmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
Masa başı araştırmalarıyla birlikte tümevarımcı ve karşılaştırmalı yöntemlerden yararlanan rapor, uluslararası deneyimler arasında özellikle hesap verebilirlik ve af yaklaşımlarının dengelenmesi noktasında ciddi farklılıkların bulunduğunu göstermektedir. Eski rejimin askeri ya da halk ayaklanması yoluyla devrildiği durumlarda hesap verebilirlik odaklı yaklaşımlar ön plana çıkarken, önceki rejim ile geçiş dönemi otoriteleri arasında siyasi bir uzlaşmaya varıldığı durumlarda ise af odaklı yaklaşımlar daha belirgin olmuştur.
Rapor, Suriye bağlamına ilişkin çıkarımlarını şu tespitlerle sonuçlandırmaktadır: Eski rejim aktörlerinin, geçiş dönemi adaletini engellemek amacıyla geçmişi tamamen kapatma baskısı, toplumsal barış karşılığında af talebi veya her türlü girişimi intikam eylemi olarak çerçeveleme gibi çeşitli yöntemlere başvurma eğiliminde oldukları görülmektedir. Ayrıca, yüksek bütçe açıkları gibi ekonomik zorluklar ile mağdur sayısının fazlalığı ve ihlallerden çıkar sağlayan kesimlerin varlığı gibi toplumsal zorlukların, geçiş dönemi adaletine dair süreci belirgin şekilde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma, derin toplumsal kutuplaşma ve ekonomik kırılganlık koşullarında geçiş dönemi adaletinin mekanizmalarının genellikle yavaş ve güçlükle hayata geçirilebildiğini ortaya koymaktadır.
Raporun tamamını okumak için tıkla (Arapça)
باحث في وحدة التوافق والهوية المشتركة يحمل إجازة في الحقوق وحاصل على شهادة الماجستير في القانون العام، ناشط في المجتمع المدني والمجال الحقوقي وقدم عدداً من البرامج التدريبية
