Yapılan araştırmalarla ilgili genel bir özet:

“Suriyeli Öğrencilerin Türk Okullarına Entegrasyonuna Engeller” başlıklı araştırmalar dizisi[1], Suriye Diyalog Merkezi toplum birimi tarafından yapılmış bir çalışmadır. Bu araştırma, 2016’da yürürlüğe giren, Suriyeli öğrencilerin Türk okullarına entegrasyon kararını ele alıp Suriyeli öğrencilerin ne kadar entegre edildiğini, ne tür sorun ve engellerle karşılaştıklarını ve bu tecrübeyi başarıya kavuşturmak için neler yapılması gerektiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır.  
Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümü, “Türk Okullarında Suriyeli Öğrenciler, Entegrasyon Kararından Dört Yıl Sonra” başlığı altında toplanmıştır. Bu bölümde, Türk okulların yönetimiyle ilgili belirleyici yasal çerçeveleri hususunda bilgi vermenin yanı sıra üç temel belirleyici faktöre dayanarak Suriyeli öğrencilerin Türk okullarına ne kadar entegre olabildikleri konusunda genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Çalışmanı ikinci bölümü ise, “Okul Sistemi ve Entegrasyon Sürecine Etkileri” başlığı altında toplanmış olup, bu bölümde, entegrasyon çabalarını destekleme veya engelleme hususunda öğretmenin ve idari sistemin okuldaki rolünü ve diğer dolaylı ya da doğrudan etkisi olabilecek bazı dış faktörler ele alınmıştır.

Çalışmanın üçüncü bölümü ise, “Aile ve Öğrenci, Kişisel ve Dış Faktörlerin Entegrasyon Sürecine Katkısı” başlığı altında toplanmıştır. Bu bölümde, entegrasyon sürecinin başarısının temelini oluşturan, Suriyeli öğrenciyi olumlu ya da olumsuz etkileyebilecek bir grup faktör ele alınmıştır. Ayrıca, ailenin etkisi üzerinde de durulmuştur. Bunun yanı sıra, bir grup öğrencinin entegrasyon deneyimlerinin başarısına katkısı olan bazı “genel faktörler” ele alınmıştır. Son olarak, entegrasyon sürecindeki engelleri ortadan kaldırmaya katkı sağlayabilecek bazı önerilere yer verilmiştir.

Yönetici Özeti, Birinci Baskı:

Ağustos 2016’da yürürlüğe giren entegrasyon kararı ardından Türkiye’de geçici eğitim okulları kademeli olarak kapatıldı. Böylece 700 bine yakın Suriyeli Öğrencinin(Eğitim görebilecek çocukların %70’i) Türk Okullarında eğitim görmeye başladı.

Bu çalışmanın birinci bölümü, Suriyeli öğrencilerin Türk okullarına entegrasyon sürecinin 4 yılını üç faktörü göz önünde bulundurarak değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bunlar: Öğrencilerin dil zorluklarını aşma kabiliyeti, bir eğitim kurumu olarak okulla ilişkileri ve okula ne kadar sıcak baktıkları, bir de Suriyeli öğrencilerin Türkiyeli öğrencilerle sosyal ilişkiler kurma konusunda kabiliyeti.^[2]

Elde ettiğimiz bulguları şöyle özetleyebiliriz:

Dil zorlukları ve bunları aşma kabiliyeti:

• Öğrencilerin bazıları, Türk okullarında bir yıldan fazla süredir eğitim görmelerine rağmen hala kendilerine ne söylendiğini anlayamama, kendilerini ifade edememe ya da dersleri takip edememe gibi dilden kaynaklı bazı güçlükler çekmektedir. Araştırmalara göre, erkek çocukları kız çocuklara nispeten daha çok zorluk çekmektedir.
• İlkokulda, eğitim müfredatı açısından diğer eğitim seviyelerine göre kolay olması ve ağırlıklı olarak sosyal ve eğlence faaliyetlerinden oluşmasına rağmen yine de dil zorluklarının var olduğu görülmüştür.
• Suriyeli öğrencilerden Türk okullarına geçenlerin % 13’ünün bu okullarda üç yıldan fazladır eğitim görmelerine rağmen halen Türkçe’lerinin ciddi anlamda zayıf olduğu görülmüştür.

Okula dair oluşan algı:

• Ebeveynlerin %39’u çocuklarının Türk okullarıyla ilişkisinin iyi olduğunu söylerken, 23%’ü çocuklarının okulla olan ilişkisinin zayıf olduğunu belirtmiştir. Bu çocukların da bir kısmının dil zorluklarını aşmış olmasına rağmen okulla olan ilişkilerinin zayıf olduğu saptanmıştır.
• Entegrasyon kararının ardından Türk okullarda eğitim görmeye başlayan öğrencilerde okula dair oluşan algının sabit olduğu görülmüştür. Öğrencilerinin okula dair olumsuz algıları ve okulla olan ilişkileri birkaç yıl eğitim görmüş olsalar bile halen değişmemiştir. Bunlar da rahatsızlık hissini oluşturan ana nedenin, dil sorunları ve yeni okul ortamı olmadığını bu hissin arkasında başka nedenler olabileceğini göstermektedir.
• Entegrasyon kararının öncesinde Türk okullarda eğitim görmeye başlayan öğrencilerde okula dair olumlu bir algı oluşmasında ve okulun ortamına alışma konusunda daha çok kabiliyet gösterdikleri görülmüştür.
• Erkek öğrencilerinin kız öğrencilere nispeten okulda daha çok rahatsız oldukları izlenmiştir. Erkek öğrencilerin rahatsızlık oranı %59’a kadar yükselirken kız öğrencilerin rahatsızlık oranının %48 olduğu tespit edilmiştir.

Arkadaşlık kurma kabiliyeti:

• Suriyeli öğrencilerin %72’sinin Türkiyeli öğrencilerle arkadaşlık kurma konusunda zorluk çektiği ve bunların %37’sinin Türkiyeli öğrencilerle arkadaşlık kuramadığı belirlenmiştir.
• Türkiyeli öğrencilerle arkadaşlık kurma konusunda, ilkokula giden Suriyeli öğrencilerin diğer eğitim seviyelerindeki öğrencilere göre daha çok zorluk çektiği belirlenmiştir. Yine, Türkiyeli öğrencilerle arkadaşlık kuramayan Suriyeli öğrencilerin %47’sinin ilkokul öğrencisi olduğu saptanmıştır.
• Suriyeli öğrencilerin Türk okullara geçmelerinin ardından, dil zorluğundan bağımsız olarak arkadaşlık kurma konusunda başka zorluklar çektikleri görülmüştür. Suriyeli öğrencilerin %16’sının Suriyeli öğrencilerle arkadaşlık kuramadığı; öğrencilerin %33’ünün ise Türkiyeli öğrencilerle arkadaşlık kuramadıkları belirlenmiştir. Erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre genel olarak arkadaşlık kurma konusunda daha çok zorluk çektiği buna rağmen kız öğrencilerinin de Türkiyeli öğrencilerle arkadaşlık kurma konusunda zorluk çektikleri görülmüştür.
• Suriyeli öğrencilerin Türkiyeli öğrencilerle arkadaşlık kurma konusundaki başlıca sorunu dil faktörü değildir. Öğrencilerin %15-19’u dil zorluklarını aşmalarına ve Türk okullarda en az 3 yıldır eğitim görmüş olmalarına rağmen arkadaşlık kurma konusunda halen sıkıntı yaşamaktadırlar.

Ek Veriler:

• Türkiyeli öğretmenlerin %46’sı Suriyeli ve Türkiyeli öğrencilerin arasındaki kaynaşmanın orta seviyede olduğunu dillendirirken öğretmenlerin %39’u iki taraf arasındaki bu kaynaşmayı zayıf bir seviyede bulmuştur.
• Türkiyeli öğretmenlerin %92’si, Suriyeli öğrencilerin yarısının Türkiyeli öğrencilerle kaynaşma konusunda başarı gösterdiğini, diğer yarısınınsa bu konuda aşılamayan zorluklar çektiğini ifade etmiştir.
• Suriyeli öğrencilerin durumunun, Türkiye’deki Arap öğrencilerin durumuyla karşılaştırıldığında araştırmanın çoğu kısmında Arap öğrencilerin örneğinin sonuçlarının, Suriyeli öğrenciler örneğinin sonuçlarına yakın olduğu ortaya çıkmıştır. Arap öğrencilerin de aynı sorunları yaşadıkları bilinmesine karşın Suriyeli öğrencilere göre dil zorluğu aşma ve Türkiyeli öğrencilerle arkadaşlık kurma konularında daha esnek oldukları tespit edilmiştir.

İstanbul’daki Suriyeli öğrencilerin durumu diğer şehirlerdeki Suriyeli Öğrencilerin durumuyla karşılaştırıldığında, her ikisinin de sonuçlarının birbirine çok yakın olduğu saptanmıştır ancak İstanbul’daki öğrencilerin durumunun diğer şehirlerdeki öğrencilerin durumundan biraz daha iyi olduğu görülmüştür.

---

[1] Bu araştırma, biri sosyolog, biri psikolojik danışman diğeri ise birçok Suriye ve Arap okulunda eğitim danışmanı olan üç akademisyenin yorumladığı bir yönteme ve aşağıda maddeler halinde sıraladığımız bazı araçlara dayanmaktadır:

• % 60’ı İstanbul’da olan 600 ebeveyn ile elektronik bir anket.
• Farklı yaş gruplarından 50 öğrenciyle görüşme;
• Geçici Suriye okullarında çalışan ve daha sonra Türk okullarında çalışan 21 Suriyeli öğretmen ile yapılan görüşmeler.
• 14 Türk öğretmen tarafından online bir anket yanıtlandı ayrıca 4 yıldır Suriyeli çocuklarla çalışan psikolojik bir danışmanla bir araya gelindi.

^[2] Bu çalışmanın birinci bölümünde önerilere yer verilmemiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ilgili taraflar için öneriler sunulacaktır.