Güvenilir Rakamlar ve İstatistikler Karmaşası: Yerel Rakamlar mı, Uluslararası Rakamlar mı?

Birçok gelişmiş ülke, gelecekteki politikalarını planlarken istatistiksel çalışmaları dayanak kabul eder. Bu amaç doğrultusunda da değişiklikleri takip etmek, rapor ve istatistikler sunmak üzere kamu ve özel kurumlar inşa ederler. Böylece, sorunun boyutunun anlaşılması veya gelecek projelerin hacminin ya da bu projeler için gereken fonların belirlenmesi onlar için daha kolay bir hal alır. Bunun yanında, devasa hacimli verilerle başa çıkabilen eğitimli insan kadroları hazırlar ve onlara ihtiyaç duydukları gelişmiş program ve aygıt imkânı sağlarlar.

Rakamlar, istatistikler ve yüzdelik oranlar bunları elinde bulunduran kişinin, delilleriyle karşı tarafı ikna etmesine, bakış açısını güçlendirmesine ve söylediklerine inandırıcılık katmasına her zaman yardımcı olur ve geleceği daha titiz şekilde tahmin etmesine yarar. Bilhassa bu rakamlar dikkatli ve disiplinli bir bilimsel metodolojiye dayanıyorsa daha çok iş görür.

Gelgelelim, rakamlar ve istatistikler gerçek rakamları gizlemeye veya siyasi amaçlarla oranları manipüle etmeye çalışan bazı çevreler ve hükümetler tarafından bazen bir silah olarak kullanılabilmektedir. Hatta bazı söylemler hakkında şüphe uyandırma, kaos ortamı oluşturma, yanıltma, karşı tarafın güvenilirliğini baltalama ve kazanımlarını kaybettirme gibi amaçlar için bile kullanılabilir.

Suriye dosyasında da rakamlar ve istatistikler 2011’den beri hem Esad rejimi hem de devrimci ve muhalif güçler tarafından, her birinin bir diğerinin söyleminde kuşku uyandırmak için kullanılan silahlardan biri olarak belirdi. Esad rejimi bir yandan kendi kazanımlarını şişirdi, diğer yandan da karşı tarafın kayıplarını fazla göstermeye çalıştı. Devrim güçlerine ve Suriye muhalefetine bağlı bazı çevreler de değerlendirmelerinde aşırıya kaçtılar. Durum öyle içinden çıkılmaz bir hal aldı ki tutukluların veya şehitlerin sayısına dair tutarlı bir sayı üzerinde bir araya gelmek çok zorlaştı.

İnsani vaziyetin Suriye’de ağırlaşmasıyla beraber hem güncellenmiş verilerin varlığına hem de istatistiksel verilerle uğraşan ve kayıplar ile gerekli ihtiyaçların hacmi ve türünü belirleyen ekiplerin varlığına duyulan gereksinim kaçınılmaz bir hal aldı. Esad rejiminin halka yönelik gerçekleştirdiği zorla göç ettirme operasyonları sonucunda yer değiştirmelerin ve yeni nüfus dağılımının izlenmesi de ivedilikle giderilmesi gereken bir ihtiyaç olmuştur. Çünkü bu bilgiler, acil durum müdahale operasyonlarını tasarlamak ve öncelikli sektörlere yardım dağıtmak için temel yapı taşı addediliyor.

Gerekli eğitimleri almış, bazı kısımlarına ulaşmanın zor olduğu değişen bir sahayla başa çıkmak için lazım olan deneyime, araçlara ve yeteneğe sahip birçok yerel ve uluslararası kuruluş ve ekip tarafından geçmiş yıllarda sarfedilen tüm emeklere ve çabalara rağmen Suriyeliler, makul ölçüde hata oranlarına sahip doğru veriler ve rakamlar sağlama konusunda hâlâ büyük sıkıntı çekmektedir. Raporlar çıkaran farklı çevrelerin yayınladığı yerel rakamlara nazaran uluslararası kuruluşlar tarafından yayınlanan rakamlara halen daha çok itimat ediliyor. Her ne kadar “yerel olan” birincisinin güvenilirliği daha fazla olsa da uluslararası kuruluşların yayınladıkları rakamlara daha çok itibar ediliyor.

Düşüncemizi izah etmek ve zihinlerde daha da netleştirmek için pek çok kimsenin hemen yanıtlayacağı şöyle bir soruyu, bazı çevrelerin rakamsal olarak tahmin etmeye çalıştıkları bir konunun vaka çalışması olarak yöneltebiliriz: “Suriye’nin kuzey ve kuzeybatısındaki bölgelerin nüfusu ne kadardır?”  Hangi veriye itibar edeceğimizi bulmak amacıyla bu soruya verilecek cevabı, doğruluğunun ve titizliğinin ölçüsünü, gerçeğe yakınlığını ve sorunun cevabında farklı cihetlerden alınan rakamların güvenilirliğini tartışalım.  Belki de birkaç rapor içinde yapılacak kısa göz gezdirme, acil insani müdahale politikalarının temelini oluşturması gereken tahminlere ilişkin uyuşmazlığın boyutunu gözler önüne serebilir.

Bu rapor, gerek Birleşmiş Milletlere bağlı platformlarda yayınlanan raporlar, istatistikler ve çalışmalar gerekse istatistiksel değerlendirmeler yapmada uzmanlaşmış birçok çevre ve insani yardım alanında çalışan cihetlerle yapılan görüşmeler yoluyla, sonuçların ve izlenen metodolojinin tartışılması gibi ikincil kaynaklarda bulunan istatistiklerin ve rakamların toplanmasına dayanmaktadır.

Bu raporun önemi, tahminlerin doğru kontrol ve denetiminin olmamasının yansımalarını ve bunların gerek insani ve siyasi düzeyde gerek stratejik planlama ve erken iyileştirme projelerinin tasarımı sürecinde gerekse bir sonraki yeniden yapılanma sürecinde, ileride karşılaşılabilecek etkilerini ön görmenin yanı sıra Suriyelilerin birçok kazanımını ve güç kartlarını elinden alacak temel bir soruna ışık tutmaya çalışmasından ileri gelmektedir. Tüm bunların açıklaması raporda yer alacaktır.

Analiz raporunun tamamını okumak için (Arapça)