Rusya’nın, İnsani Yardımların Suriye’nin Kuzeyine Girişinin Engellenmesi Yönündeki Baskısı: Riskler, Seçenekler ve Alternatif Yollar
Politika Analiz Birimi tarafından hazırlanmış Analitik Rapor
Giriş:
BM Güvenlik Konseyi’nin, insani yardımın sınır yoluyla iletilmesi mekanizmasının genişletilmesine ilişkin oylama tarihi yaklaştıkça, Suriye’nin kuzeybatısında yer alan ve Esad rejiminin kontrolü dışında kalan bölgelerde bir insani felaketin yaşanabileceğine ilişkin uyarılar da artıyor. Bunun nedeni, uzatma kararının Rusya tarafından -ekseriyetle Çin’in desteği de beraberinde oluyor- sürekli tekrar edildiği gibi veto edilmesi korkusudur. Endişenin boyutunu arttıran şey ise daha önce yaşanan tecrübelerin canlılığını halen koruması. Nitekim geçtiğimiz yıl; insani yardımın İdlib’in kuzeyindeki Bab el-Hava ve Halep’in kuzeyindeki Bab el-Salam geçiş noktalarından geçilmesine dair uzatma kararının önündeki Rusya’nın engellerine tanık oldu. Rusya, yardımların bu iki kapıdan ulaştırılması yönündeki uluslararası çabaları engelledi ve yardım giriş süresini kısaltmayı amaçlayan kendi karar taslaklarını sundu ve uzatma kararını destekleyen ülkelerle yapılan tartışmanın ardından Rusya, sonunda yardımın yalnızca tek bir geçişten sağlanmasını öngören Almanya-Belçika karar taslağı üzerinde anlaşmaya vardı. Bir yıllığına yardımların geçişine izin verilecek kapı Bab el-Hava geçiş koridoruydu ve bu geçiş mekanizması da 2021 yılının temmuz ayında sonra erecekti. Güvenlik Konseyi’nin, sınırdan yardımların ulaştırılması faaliyetinin uzatılmasına ilişkin yeniden oylama yapmak üzere yeni bir uluslararası oturumu düzenlenecek. Bu oturum, Bab el-Salam koridorunda yaşananlara benzer şekilde uzatmanın engellenmesi senaryosunun tekrarlanacağına dair korkular arasında gerçekleşecek. Aynı şekilde daha önce Suriye-Irak sınırındaki Yarubiye ve Suriye-Ürdün sınırındaki Ramsa koridorlarında da aynı durum yaşanmıştı.
Bu korkular; Rusya’nın, Suriye’nin kuzeybatısında kalan ve Esad rejiminin kontrolü dışındaki geçişlerden uluslararası yardım geçişine izin vermeme isteğinin bazı göstergeleri nedeniyle tekrar gün yüzüne çıkıyor. Özellikle de Moskova’nın, “tiyatro” olarak tanımlanabilecek ve Esad’ın iktidarda kalmasını kesinleştiren son seçimlerin bitmesinin ardından harekete geçmek için acele ettiği dönemden bu yana bu korkular daha da arttı.
Bu rapor, bu çetrefilli konunun bazı yönleri üzerinde durmak ve Rusya’nın önümüzdeki temmuz ayında yapılacak Güvenlik Konseyi toplantısında, Bab el-Hava koridorundan insani yardımın ulaştırılmasını önlemek için veto yetkisini kullanması durumunda kuzeybatı Suriye’deki bölgesel, uluslararası ve yerel aktörlerin önündeki seçenekleri araştırmaya çalışmak üzere hazırlandı.
Rusya’nın 2019 yılının temmuz ayında kuzeydoğu Suriye’de “Suriye Demokratik Güçleri-SDG” tarafından kontrol edilen bölgelere bağlanan Yarubiye geçişinden yardım geçişini engellemesinin ardından, yapılan yardımlar ile giderek artan insani ihtiyaçlar arasındaki uçurumun artacağıyla ilgili BM’nin yaptığı ısrarlı vurgulamalara rağmen, önceki oturumlarda Rusya, insani yardımın ulaştırılmasının engellenmesi kararının tehlikeli yansımaları konusundaki BM ve uluslararası uyarıları hiç önemsemedi.
Bu analitik raporu hazırlarken, Suriye Diyalog Merkezi tarafından 10 Nisan 2021 (28 Şaban 1442 H.) tarihinde gerçekleştirilen sempozyumdan yararlandık. Sempozyuma iki ana konuşmacı olarak Avrupa Siyasi Girişimler ve Stratejik Analiz Enstitüsü’nden araştırmacı Dr. Basem Hathat ile İnsani Şam Yardım Derneği Müdürü Üstad Muhannad Osman ve siyasi araştırmacı, Suriye Siyasi ve Stratejik Araştırmalar Merkezi direktörü Dr. Rıdvan Ziyade ile beraber çok sayıda insani yardım kuruluşu yetkilisi, aktivist ve ilgili kişi katıldı. Rapor hazırlanırken medya ve araştırma merkezlerinin konuyla ilgili yayınladıkları çalışmalardan da yararlanıldı.
Raporun tamamını okumak için (Arapça)
مؤسسة بحثية سورية تسعى إلى الإسهام في بناء الرؤى والمعارف بما يساعد السوريين على إنضاج حلول عملية لمواجهة التحديات الوطنية المشتركة وتحقيق التنمية المستدامة
