Suriye ve Kara Ekonomi ile Mücadele
Özet:
Bu rapor, Suriye’de kara ekonomisi sorununu, devrik Esad rejimi döneminde derinleşen en önemli meydan okumalardan biri olarak ele almaktadır. Raporda, kara ekonominin resmi çerçevede kaydedilmeyen veya yasa dışı faaliyetleri kapsadığı vurgulanmaktadır. Bunlar arasında uyuşturucu ve silah ticareti, mal ve tarihi eser kaçakçılığı, petrol ve madenlerin yasa dışı çıkarılması, ayrıca vergi kaçakçılığı, kayıt dışı istihdam ve döviz kuru manipülasyonu yer almaktadır. Rapor, çatışmaların ve savaşların devlet kurumlarının zayıflaması, denetim mekanizmalarının çökmesi ve yolsuzluğun yayılması nedeniyle bu tür uygulamaların gelişmesi için verimli bir zemin oluşturduğunu ileri sürmektedir.
Suriye örneğinde, 2011 sonrası devlet kurumlarının kısmi çöküşü ve güvenlik boşluğu, kayıt dışı ve yasa dışı ekonominin önemli ölçüde genişlemesine yol açmıştır. Uyuşturucu ticareti, çoğu Esad rejimi veya İran destekli milislerle bağlantılı farklı aktörler tarafından yürütülen geniş çaplı bir faaliyet haline gelmiştir. Silah kaçakçılığı sınırlar ve devlet kontrolü dışındaki bölgelerde yayılmıştır. Petrol ve madenler gibi doğal kaynaklar, IŞİD veya diğer devlet dışı aktörler tarafından sömürülmüştür. Aynı zamanda, arkeolojik alanlar sistematik olarak yağmalanmış ve kaçırılmış, kara borsa döviz ticareti ise geniş manipülasyon ve istismar alanları sunmuştur. Bu dinamikler, devletin gelir toplama kapasitesini zayıflatmış, resmi ekonomiye zarar vermiş ve silahlı grupların genel istikrar pahasına kendi finansmanlarını sağlamalarına olanak tanımıştır.
Rapor, benzer sorunlarla karşılaşan ülkelerin deneyimlerini incelemektedir. Örneğin Ruanda’da vergi reformları, dijitalleşme ve yolsuzlukla mücadele, kayıt dışı ekonominin alanını daraltmıştır. Afganistan’da Taliban hükümeti uyuşturucuya karşı katı önlemler uygulamıştır. El Salvador, organize çetelere karşı sert bir güvenlik yaklaşımı benimsemiş, ancak bu durum insan hakları açısından eleştirilmiştir. Dikkate değer diğer örnekler arasında Vietnam ve Nijerya’nın polimer banknot kullanarak sahte para ile mücadele çabaları; Uruguay’ın kayıt dışı işçilerin resmi ekonomiye entegrasyonunu kolaylaştıran politikaları; ve Avustralya’nın silahların yayılmasını önlemek için sıkı yasalar ve ülke çapında kampanyalar yürütmesi yer almaktadır.
Bu örneklerden yola çıkarak, rapor Suriye için acil, orta ve uzun vadeli önlemlere ayrılmış öneriler sunmaktadır. Başlıca öneriler arasında; güvenlik önlemlerinin güçlendirilmesi ve uyuşturucu üretimine dahil olan siviller için ekonomik alternatiflerin sağlanmasıyla uyuşturucu ticaretinin önlenmesi; petrol ve madenler gibi doğal kaynakların yeniden kontrol altına alınması; tarihi eserlerin yağmalanması ve kaçırılmasına katılanlara yönelik yaptırımların ağırlaştırılması; modern teknolojiler kullanılarak sınır denetiminin güçlendirilmesi; ve kaçakçılığa yönelten sınır bölgelerindeki yaşam koşullarının iyileştirilmesi bulunmaktadır. Ayrıca rapor, vergi sisteminde dijitalleşme, prosedürlerin basitleştirilmesi ve gelir kullanımında şeffaflık yoluyla reform yapılmasının, resmi çerçevede faaliyet gösteren işletmeler için teşvikler sağlanmasının önemine işaret etmektedir.
Rapor, kara ekonominin tamamen ortadan kaldırılmasının gerçekçi olmadığını, ancak devletin temel işlevlerini yeniden kazanmasını ve ekonomik-siyasal istikrarın sağlanmasını mümkün kılacak düzeylere indirilmesinin zorunlu olduğunu vurgulamaktadır. Bu olgunun üstesinden gelmek; güvenlik, hukuki, sosyal ve ekonomik boyutları kapsayan bütüncül bir yaklaşım, devlet kurumları ile sivil toplum arasındaki iş birliği ve uluslararası destek ve uzmanlıktan yararlanmayı gerektirmektedir. Ayrıca, her Suriye bölgesindeki ekonomik ve güvenlik zorluklarının farklılık göstermesi nedeniyle önceliklerin bölgesel özelliklere göre belirlenmesi gerektiği ifade edilmektedir.
Raporun tamamını okumak için tıkla (Arapça)
بكالوريوس في قسم الفلك وعلوم الفضاء من جامعة أنقرة، مهتم بالشأن التركي وعلاقته بقضايا اللاجئين السوريين، ونشر وشارك في إعداد عدد من التقارير والمقالات حول هذا الموضوع ضمن الوحدة المجتمعية في مركز الحوار السوري
