Özet:

Uluslararası ilişkiler artık “devlet”in tekelinde değil; “devlet dışı silahlı aktörler” de uluslararası ilişkilere dahil olmuştur. Bazı bağlamlarda kendilerini devletin işlevlerini ilerletebilecek ve uluslararası düzeyde tanınabilecek siyasi hareketler olarak göstermek amacıyla birçok diplomatik faaliyeti benimsemeye başlamıştır. Bu makale, Suriyeli grupların dış politika alanındaki davranışlarını analiz etmeye yönelik araştırma çabaları kapsamındadır. Betimsel analiz yaklaşımı ve derinlemesine görüşmeler yoluyla bu davranışın değerlendirilmesi ve onu olumlu ya da olumsuz etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır.

Makale devlet dışı silahlı aktörler için dış politika kavramı ve onu etkileyen faktörler hakkında kısa bir teorik girişin ardından, bu aktörlerin dış politikasını etkileyen en önemli faktörleri analiz eden beş bölümden oluşmaktadır: kurumsal, coğrafi, ekonomik, yasal ve dijital diplomasi.

Bazı Suriyeli grupların son on yılda, özellikle coğrafi, ekonomik ve dijital diplomasi alanlarında bir dış politika oluşturmaya yardımcı olan bazı faktörleri elde etmedeki kısmi ve geçici başarısına rağmen, dış düzeyde kendisine fark yaratabilecek başka güçlü özellikler bulamamıştır.

Makale ayrıca, devlet dışı silahlı aktör olarak grupların, özellikle kurumsal düzeyde dengeli bir dış politika oluşturmaya katkıda bulunabilecek en önemli faktörlerden yoksun olduğunu göstermiştir. Bu da temel zayıf noktası olarak nitelendirilir, zira dış ilişkiler dosyasının bireysel liderlik tarzına dayanması ve vizyon, deneyim, güvenilirlik ve etkileme yeteneği eksikliği, bölgede bu gruplara yer ayıracak dış politikanın zayıf olmasına neden olmuştur.

Giriş

Uluslararası ilişkilerin yönetiminde devlet dışı aktörlerin, özellikle de devletin doğrudan hiyerarşik kontrolü dışında etkili askeri yeteneklere sahip olan devlet dışı aktörlerin merkeziliğinin artmasıyla, devletin kavramsal ve pratik bir dayanak olarak hakimiyeti azalmıştır. En azından 1970’lerden bu yana uluslararası ilişkilerde bu aktörlerin öneminin tanınmasına ve hem savaş hem de barış zamanında devletler ve diğer devlet dışı aktörlerle bir dış politika görüntüsü uyguladığı konusunda anlaşmaya varılmasına rağmen, bu aktörlerin ne olduğunu anlama, özelliklerini tanımlama ve sınıflandırma imkânı, teorik ve pratik düzeylerde hala elde edilememiştir.

Silahlı aktörler “Devletin kontrolü dışında faaliyet gösteren ve siyasi veya sözde siyasi hedeflere ulaşmak için güç kullanan, temel bir liderlik yapısına sahip organize bir grup” olarak tanımlanır. Bu aktörlerin türleri ve biçimleri, bir yandan sınıflandırma için belirli kriterlerin bulunmaması, diğer yandan bu aktörler olgusunun ve rollerinin Orta Doğu, Afrika ve Asya gibi dünyanın birçok bölgesinde geniş bir alana yayılması nedeniyle büyük ölçüde farklılık göstermektedir.

Silahlı aktörler birden fazla biçim içerir, bunların en belirginleri devlet dışı silahlı aktörlerdir (kurtuluş hareketleri). Bunlar da çeşitli bölümlere ayrılırlar; bunların en belirgin olanları ya otokratik olduğu için ya da ülkeyi yönetemeyeceği için rejimi devirmeye çalışan silahlı gruplardır.  Bu yazıda bahsedilen “Suriyeli gruplar” da bunun bir örneğidir. Bunlar kuruluş açıklamalarında Esad rejimini devirmeye çalıştıklarını beyan eden, terörist listelerinde yer almayan ve ayrılıkçı bir projesi olmayan, daha sonra 1. ve 2. Riyad toplantılarına katılan ve beyanlarını imzalayan gruplardır. Şu anda “Suriye Ulusal Ordusu” çatısı altındaki hemen hemen tüm grupları içermektedir.

Suriyeli grupların ortaya çıkması, kontrol ettikleri bölgelerin genişlemesi, Rus askeri müdahalesi öncesinde etkilerinin artması ve ardından gerilemesinden bu yana, bu grupların dış politikası “devletlerle ilişkilerde kararların bağımsızlığı” açısı iki taraf arasında tartışma konusu olmuştur. İlk taraf, grupların ülkelerle ilişkilerinde bağımsız bir dış politika geliştirmelerini sağlayan kişisel ve iç unsurlara sahip olduğunu savunurken ikinci taraf, bu unsurların zayıf olduğunu ve ülkelerden, özellikle destekleyici olanlardan bağımsız bir dış vizyon geliştirmek için bu unsurlar üzerine inşa edilemeyeceğini görür.

İlk sayımızda, silahlı oluşumların dış politikasını etkileyen faktörleri karşılaştırmalı panoramik bir bakış açısıyla incelemiş ve silahlı oluşumların dış politikasını bir şekilde etkileyen, zamansal, mekânsal, politik, ekonomik, sosyal ve aktörün kendisiyle ilgili öznel bağlama göre değişen oranlarda birçok faktör olduğunu bulmuştuk.

Çalışmanın devamı olarak, bu faktörlerin seçilen bazı Suriyeli gruplar için ne kadar geçerli olduğuna bakmak çok önemli hale geliyor. Bu gruplar, rollerindeki düşüşe rağmen Suriye tablosunda şimdiye kadar yer alması, içinden görüşme yapmayı kabul eden bazı kişilere ulaşılabilir olması ve 1. ve 2. Riyad beyanlarını imzalayarak Suriye ulusal projesine bağlı kalması nedeniyle bir vaka çalışması olarak seçilmiştir.

Makale, Suriyeli askeri grupların dış politikasını etkileyen temel faktörleri analiz etmeyi, Suriyeli silahlı güçlerin bunları nasıl ele aldığını belirlemeyi ve bundan dersler çıkarmayı amaçlamaktadır.

Suriyeli askeri grupların dış faktörlerini değerlendirmeyi ve son on yılda bu yola eşlik eden dinamikleri anlamayı amaçlaması açısından makale büyük önem taşımaktadır. Böylece genel düzeyde bilinçlendirmeye ve sloganlardan uzak ve sistemli bir şekilde değerlendirmeye yardımcı olacaktır. Aynı zamanda bu grupları bağımlılık kapsamından daha dengeli bir hale getirmeye yardımcı olabilecek şekilde dış ilişkilerinin temellerine ışık tutacaktır.

Makalede, olguyu analiz etmeyi, bağlamlarını anlamayı, onu etkileyen faktörleri belirlemeyi, sonuçlarını tahmin etmeyi ve başa çıkmak için tavsiyeler sunmayı amaçlayan betimsel analiz yaklaşımı kullanılmıştır. İki tür kaynak benimsenmiştir; birincil kaynaklar durumu kapsamlı bir şekilde anlamak için grupsal ve bölgesel dağılımı dikkate alarak, Suriyeli grupların karar verici kişilerle -doğrudan veya telefon aracılığıyla- bireysel görüşmeleri içermekte ve ikincil kaynaklar Arap ve yabancı araştırmalar, makaleler ve basın raporları gibi açık kaynaklar içermektedir.

Analiz belgesinin tamamını okumak için (Arapça)