Ulusal Uzlaşı İndeksi – Beşinci Baskı

Özet:

Ulusal uzlaşı indeksi ilk bölümünde metodolojisine dair bilgi içermektedir. Aynı şekilde bölüm devrim ve muhalefet güçleriyle ilgili özel bir kısmı ayırmaktadır. Askeri ve siyasi güçlerden, siyasi faaliyete sahip halk organlarına kadar incelenen 38 grubun belirlenmesiyle başlayarak indeksin aşamalarını anlatmaktadır. İncelenen konu ve olaylara yönelik politik tutumlar, inceleme metodolojisinin netleştirilmesi, tutumların sınıflandırılması ve bunların ölçülebilir bir dijital forma nasıl dönüştürüleceği, çeşitli güçlerin tutumlarını analiz etmek için kuralların belirlenmesi, “uzlaşı” ve “ayrışma” kriterlerinin tanımlanmasına kadar çeşitli hususları ele almaktadır. Tüm bu konular devrim ve muhalefet güçlerinin tutumlarıyla  ilgilidir.

İlk bölüm, indeksin bu baskısına özel olarak benimsenen yeni göstergelerle ilgili metodolojinin bir açıklamasını da içeriyor.  Halk tabanlarının 2020 yılının en önemli olaylarına karşı tutumları, -veriler “Google formu” bağlantısı aracılığıyla toplanmıştır- ilgili kişilerin özelliklerinin belirlenmesi, halk gruplarının fikirleri, ele alınacak olayların seçimi, devrim ve muhalefet güçleri ile ilgili tutumları sınıflandırma gibi konular incelenmiştir.  Bunda devrim ve muhalefet güçleri için kullanılan aynı dijital sınıflandırma benimsenmiştir. Kişinin ilgisizliği nedeniyle cevap vermemesine imkan veren altıncı bir seçenek de eklenmiştir. 300 kişi anketi yanıtlamıştır. Katılımcıların arasında erkeklerin oranı %83’tür. Suriye içinde ikamet edenlerin oranı yaklaşık %45’e ulaşmış; üniversite ve yüksek lisans mezunu olanların oranı ise %66’dır.

Bu bölümde, Suriye meselesiyle ilgili 2020 yılındaki 59 olay hakkında devrim ve muhalefet güçleri arasındaki mutabakat/uzlaşı yüzdeliğini inceledik. Olaylar 13 grupta sınıflandırıldı. En önemli sonuçları şu şekilde özetlenebilir:

Esed rejiminin kontrolü altındaki bölgelerde halk hareketine ilişkin tutum: Süveyda’daki gösteriler, devrim ve muhalefet güçleri arasında en üst düzeyde uzlaşı konusu olmuştur. Uzlaşı oranının bu yüzdesi Dera’daki protestolara karşı azalmaktadır. Kenaker’deki halk ayaklanması %3 oranıyla en düşük uzlaşı oranında gerçekleşti. Tüm güçlerin bu olaylara karşı suskun kalma oranı ise %58 ile %97 arasında değişmektedir.

Esed rejiminin parlamenter seçimlerine ve kontrol ettiği bölgelerdeki politikalarına ilişkin tutum: Bu konuda suskunluk halinin, askeri güçlerin ve siyasi faaliyete sahip halk organlarının tutumlarında hâkim olduğu kaydedilmiştir. Bu durum bizim için, grupların Esad rejiminin politikalarıyla ilgilenmediğine dair bir kanıttır. Siyasi güçlerin bu olaylarla ilgili kendi aralarında genel bir fikir birliği gösterdiğine işaret olarak da denilebilir.

Halk tabanlarının Suriye Sivil Savunması’nın Esed rejimi’nin kontrolündeki bölgelerde çıkan orman yangınlarının söndürülmesine katılma niyetinde olduğunu açıklamasına ilişkin tutumu: girişim ile ilgili (tam ve gizli destek) yüzdesi %63 olarak nispeten yüksekti.  Ayrışma yüzdesi (tam ve göreceli ret) %27 oranındaydı.

Esad rejimi ve destekçilerine yönelik uluslararası kovuşturmalara ilişkin tutum: Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü’nün Esad rejimini kimyasal silahları kullanmakla suçlayan raporu %18 ile en yüksek uzlaşı (tam ve gizli destek) oranını almıştır. Ayrıca halk tabanlarının bu raporu açıkça desteklediğini gördük. “Raporu destekleme” uzlaşı yüzdesi %74’e ulaşmıştır. “Ret” konusundaki ayrışma yüzdesi 21’i geçmemiştir. Nitekim ret raporda belirtilen bilgilerle ilgili değildi. Aksine halkın Esad rejimi üzerindeki etkisine olan güvensizliğinden kaynaklanmaktadır. Hollanda’nın Esad rejimine karşı Uluslararası Adalet Divanı’nda dava açma teşebbüsüne gelince, uzlaşı yüzdesi %5 oranındayken suskunluk yüzdesi ise %95’e ulaşmıştır.

Siyasi çözüm yolu ve Suriye Anayasa Komitesi’ndeki gelişmelere ilişkin tutumlar: Suriye Anayasa Komitesi, Suriye güçleri arasında halen bir sürtüşme ve anlaşmazlıklar konusu olmaya devam etmektedir. Uzlaşı oranı %8 iken uzlaşmazlık oranı %5’tir. Suskunluk oranı ise %87 idi. Ulusal Koalisyonun seçim komisyonunu kurmasıyla ilgili olarak, %3’lük anlaşmazlık (tarafsızlık ve ret)  karşısında uzlaşı (ret) yüzdesi %24 olmuştur.

ABD’nin Suriye meselesine yönelik politikasına ilişkin tutum: ABD Sezar Yasası’nın yürürlüğe girişi, aldığı %5 uzlaşmazlık (tarafsızlık ve ret) karşısında %24 bir uzlaşı oranına ulaştı. Halk tabanlarının bu olay karşısındaki tutumuna bakıldığında ise %74 oranında “yasanın hayata geçirilmesini destekleme” görüşüne katılmada uzlaşırken %21 oranında uzlaşmazlık oranını göstermiştir.

Rusya’nın Suriye meselesine yönelik politikasına ilişkin tutum: İdlib’teki Rus-Türk ateşkes anlaşması, %95 suskunluğa karşı %5’lik bir uzlaşı (destek) oranını almıştır. Buna karşı uyuşmazlık gösteren halk gruplarına ilişkin rakamların gösterdiğinin aksine (mutabık kalınan tutum %54 oranında “destek” ve %33 oranında “ret” uzlaşmazlık idi).

İndeksi, halk gruplarının, siyasi ve askeri güçlerin ve halk organları arasındaki uzlaşı ve uzlaşmazlığı toplam oranlarıyla sonuçlandırdık. Ayrıca genel uzlaşı indeksi eklenmiştir. En belirgin sonuçlar şunlardı:

Halk tabanlarının genel göstergelerine dair; Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü’nün raporu konusunda yüksek bir mutabakat/uzlaşı ortaya çıkmıştır. Türk-Rus ateşkes anlaşması ve Sivil Savunma’nın Esed rejiminin kontrolü altındaki bölgelerde orman yangınlarını söndürmeye katılmaya hazır olduğunu açıklaması konularında yüksek oranda uzlaşmazlık görülmüştür.

Siyasi güçlerin uzlaşı göstergesine dair, Esed rejiminin kontrolü altındaki bölgelerdeki halk hareketi %24 ile en yüksek uzlaşı oranını yakaladı. Uzlaşmazlık oranı yüzdesi ise siyasi çözüm yollarındaki tutum ve Anayasa Komisyonu’ndaki gelişmelere odaklanmıştır. Suskunluk, Esad rejimi ve destekçilerine yönelik uluslararası kovuşturmalar, Esad rejiminin kontrol alanlarında yaşanan olaylar silsilesi gibi bazı olaylarda gözlemlenmiştir.

Askeri güçler arasındaki genel uzlaşının göstergesine dair:  Suriye meselesine ilişkin askeri gelişmelerde %40 ile en yüksek mutabakat/uzlaşı oranı gerçekleşmektedir. Siyasi süreçteki gelişmelere ilişkin tutum ve Anayasa Komisyonu’nun seyri başta olmak üzere dört olayla ilgili olarak %100 yüksek bir suskunluk oranı kaydedilirken, bunlardan en öne çıkanları ise Anayasa Komisyonu’nun gidişatı olmuştur. Ayrıca, askeri güçler arasında herhangi bir uzlaşmazlık durumu kaydedilmemiştir.

Siyasal faaliyet gösteren halk kitleleri göstergelerine gelince, bu endekste incelenen olaylara karşı en çok suskunluk gösteren taraf olmuştur.

Genel uzlaşı indeksine bakıldığında, göstergeler, toplam suslunluk yüzdesinin %90’a, uzlaşı yüzdesinin %9’a ulaştığını, uzlaşmazlık yüzdesinin ise sadece %1 olduğunu göstermektedir.

Giriş:

2020 yılında Suriye sahası, Suriye meselesini genel olarak etkileyen askeri, siyasi ve hukuki bazı olaylara sahne oldu.

Suriye içi siyaset düzeyinde; Esed rejiminin kontrolündeki bölgeler, sözde “Halk Meclisi” seçimlerinin yanı sıra Süveyda, Dera ve Kuneytra kırsalında kayda değer bir halk hareketine sahne oldu.  Diğer taraftan (Suriye Demokratik Güçleri) SDG’nin kontrolü altındaki bölgelerde Kürt Ulusal Konseyi ile Demokratik Birlik Partisi arasında Kürt-Kürt müzakerelerinin başlatılması gibi önemli gelişmeler yaşandı. Bunun yanında Kürdistan İşçi Partisi’nin ideolojisini destekleyen özel eğitim müfredatı dayatma girişimlerinden dolayı “SDG”ye karşı bir halk ayaklanması görüldüğü gibi SDG ve onun bölgeyi yönetme biçimine karşı aşiretlerin öfkesi de yükselmiştir. Devrim ve muhalefet güçlerinin kontrolündeki bölgelerde ve “ateşkes” bölgelerinde en belirgin konu ise güvensizlik, kaos, suikastlar -özellikle ilk bölgeleri hedef alan bombalamalar- olmuştur.

Suriye meselesi başka düzeylerde de farklı gelişmelere tanık oldu. Örneğin askeri düzeyde, Türkiye’nin Bahar Kalkanı Harekâtı, Esed rejiminin Suriye’nin kuzeybatısındaki operasyonlarını püskürtmede ve sahada bir değişiklik meydana getirmede önemli bir etkiye sahipti. Ayrıca Şam Lejyonu kamplarından biri Rus hava saldırısının hedefi oldu. Hukuki düzeyde en öne çıkan olay, Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü’nün Esad rejimini kimyasal silah kullanmakla suçlayan bir rapor yayınlaması olmuştur. Siyasi düzeyde, Ulusal Koalisyonun “Seçim Komisyonunu” kurmasının yanında Anayasa Komitesinin üçüncü ve dördüncü oturumları yapılmıştır.

Uluslararası düzeyde, Suriye meslesi hâlâ büyük ölçüde Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya’nın izlediği politikalar tarafından yönlendirilmektedir. Bu politikalar ABD açısından Sezar Yasası’nın etkinleştirilmesi ve yürürlüğe girmesi ve Rusya açısından İdlib ile ilgili ateşkes anlaşması başta olmak üzere çeşitli gelişmelerde tezahür etmektedir.

Ulusal uzlaşı indeksi, bir grup Suriyeli devrimci ve muhalif gücün 2020 yılı boyunca on üç ana gruba ayrılan 59 konu ve olaya yönelik tutumlarını incelemektedir:

• Esad rejiminin kontrolü altındaki bölgelerde halk hareketi.
• Esad rejiminin yasama organları seçimleri ve kontrolü altındaki bölgelerde politikaları.
• SDG bölgelerindeki yaşanan olaylar.
• “Devrimci güçler ve Barış güçleri” bölgelerindeki suikastlar ve güvensizlik.
• Suriye meselesine ilişkin askeri gelişmeler.
• Esad rejimi ve destekçilerine yönelik uluslararası kovuşturmalar.
• Sınır ötesinden gelen yardımların gönderilme kararının uzatılmasının reddedilmesi.
• Siyasi çözüm yolu ve Suriye Anayasa Komisyonundaki gelişmeler.
• Devletlerin Esad rejimi ile normalleşme politikaları.
• Suriye meselesine yönelik Amerikan politikası.
• Rusya’nın Suriye meselesine yönelik politikası.
• Suriyelilerin insani ve hukuki durumunu etkileyen dış olaylar.
• Suriye sorununu etkileyen dış olaylar.

Rapor üç ana bölümden oluşmaktadır:

• Ulusal uzlaşı indeksinin metodolojisi: Bu bölümde çalışmada benimsenen metodoloji anlatılmaktadır. İncelenen organların tanımlanmasından başlayarak incelencek konulara yönelik politik tutumlara, inceleme metodolojisinden tutumların sınıflandırılmasına, bunların ölçülebilir bir dijital forma nasıl dönüştürülebilmesinden “uzlaşı” ve ”uzlaşmazlık” kriterini tanımlamaya kadar geniş konulara değinmektedir.

Öte yandan, bu bölüm halk tabanlarının tutumlarıyla ilgili metodolojiyi içermektedir. Veri toplama yönteminden başlayarak katılımcılara, araştırılan halk gruplarından olayların seçimi ve tutumlarını sınıflandırma metodolojisine kadarki hususları ele almaktadır.

• Suriyeli güçlerinin olaylara yönelik uzlaşı oranları: Bu bölüm ağırlıklı olarak sayısal analiz sonuçlarını yüzdeler şeklinde incelemektedir. Daha sonra bu yüzdeleri “uzlaşı konuları” veya “uzlaşmazlık konuları” şekline çevirmekte. Bu sayede, incelenen konularda Suriyeli gruplar arasında fikir birliği yüzdelik oranları netlik kazanmaktadır.

Ayrıca, halk tabanlarının tutumu ile indekste listelenen güçlerin sergilediği tutumlar arasında bazı konularda kısmi bir karşılaştırma yapılmaktadır.

• Nihai uzlaşı göstergeleri: Nihai göstergeler, halk grupları, siyasi ve askeri güçler ve siyasi faaliyette bulunan halk organlarının genel uzlaşı indeksini ihtiva etmektedir.

İndeksin Yeni Katkısı:

Önceki baskılarda odaklandığımız noktalara ek olarak bu baskıda, uzmanların, danışmanların ve kamuoyunun önceki baskılara dair yorumlarından öğrendiğimiz bazı not ve önerileri aşağıdaki eklemelerle hayata geçirmeye çalıştık:

• İndekste incelenen güçlerin tutumlarıyla karşılaştırmak için halk tabanlarının dört olaya karşı tutumlarını dahil ettik. Tutumlarını analiz etmek için özel bir metodoloji geliştirerek halk tabanlarının bu olaylara yönelik tutumlarını analiz ederken kısmi indeks ekledik.
• Önceki üçüncü baskıda yer alan Suriye Sivil Toplum Kuruluşları Ağları için uzlaşı indeksini yeniden ekledik. Ramsa, Yarubiye ve Bab el-Salam olmak üzere sınırdan yardım geçiş mekanizmasının çalışmalarını genişletmeyi reddetme konusu ile ilgili bu örgütlerin tutumlarını ele almıştır.
• Siyasi olaya ilgi gösteren yükselen bir dizi devrimci halk güçlerinin tutumlarını inceledik. Bazılarını da belirlenen metodolojiye göre
• İndeksin özel çalışma ekibi, belirlenen tüm kuruluşlarla resmi olarak iletişime geçmiştir. Bu taraflardan incelenen olaylarla ilgili tutumlarını netleştirmeleri istenmiştir. Ancak hiçbirisi yanıt verme konusunda ilgi göstermemiştir.

Makalenin tamamını indirmek için (Arapça)