Uluslararası Suçların Yargılanmasında Özel Ceza Mahkemeleri: Suriye İçin En Uygun Seçeneğe Dair Bir Değerlendirme

Özet:

Bu rapor, Esad rejiminin devrilmesinden sonra Suriye’de adaletin nasıl sağlanabileceği sorusundan hareket etmektedir. Bu bağlamda farklı seçenekler, çeşitli yaklaşımlar ve diğer ülkelerdeki uygulamalardan elde edilen çok sayıda örnek sunmaktadır.

Rapor, üç tür özel ceza mahkemesi modelini incelemekte ve bunların avantajlarını ve dezavantajlarını uluslararası deneyimler ışığında değerlendirmektedir:

• Uluslararası Ceza Mahkemesi Modeli: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararıyla kurulur, bağımsız uluslararası yargıçlar tarafından yönetilir ve BM tarafından finanse edilir. Bu model tarafsızlık ve bağımsızlık sağlar. Ancak en büyük zorluk, kuruluş kararının siyasi doğasıdır. Ayrıca idam cezası yasağı gibi uluslararası standartların uygulanması, uluslararası adalet ile ulusal yargı beklentileri arasında boşluklar yaratabilir.
• Karma (Hibrit) Mahkeme Modeli: Uluslararası ve ulusal yargıçları karma bir hukuki çerçevede birleştirir ve genellikle BM ile yapılan anlaşmalarla oluşturulur. Bu model, uluslararası meşruiyet ile ulusal sahipliği bir araya getirir ve yerel kapasiteyi güçlendirir. Bununla birlikte, uluslararası iş birliği eksikliği veya yargı heyeti üyeleri arasındaki uyumsuzluk gibi sorunlarla karşılaşabilir. Karma mahkemeler farklı biçimlerde uygulanmıştır: Bazıları uluslararası kararlarla ve uluslararası misyonlarla kurulmuş, bazıları ev sahibi hükümet ile BM arasında yapılan anlaşmalarla oluşturulmuş, bazıları ise birkaç devlet arasındaki anlaşmalarla hayata geçirilmiştir. Yerel yargıçların oranı da modele göre değişmektedir: Kamboçya örneğinde ulusal yargıçlar çoğunluktayken, Sierra Leone örneğinde uluslararası yargıçlar baskın olmuştur.
• Ulusal Özel Mahkeme Modeli: Yerel yasalarla kurulur, yüzlerce davayı sivil tarafların katılımıyla ele alabilir ve ülke içinde geçerli olan ceza sistemini uygular. Ancak Irak ve Bangladeş’teki deneyimler, bu tür mahkemelerin siyasi müdahalelere açık olduğunu ve seçici yargılamalar nedeniyle adaletin zedelendiğini göstermektedir.

Rapor, Ulusal Özel Mahkemenin Suriye için en uygun pratik seçenek olduğunu belirtmektedir. Bununla birlikte, bu modelin başarılı olabilmesi için bazı temel koşulların sağlanması gerekmektedir: üst düzey yetkililerin yargılanması, adil yargılanma standartlarına tam uyum, bağımsızlık ve uluslararası meşruiyetin güvence altına alınması. Bu, dış desteğin ve iş birliğinin sağlanması için kritik bir şarttır.

Tamamlayıcı bir seçenek olarak rapor, Karma Mahkemenin ikinci bir seçenek olarak değerlendirilmesini önermektedir. Bu model, Suriyeli yargıçların çoğunlukta olduğu ve uluslararası yargıçların da yer aldığı geçici bir mekanizma şeklinde Suriye yargı sistemi içinde kurulabilir. Ardından kademeli olarak tamamen ulusal bir mahkemeye dönüşebilir. Bu yaklaşım, hem yerel kadroların kapasitesini güçlendirecek hem de uluslararası tanınırlık ile mağdurlar için yargısal korumayı sağlayacaktır.

Son olarak rapor, hangi modelin tercih edilirse edilsin başarının, mahkemenin meşruiyetini güçlendirecek, yetki alanını ve yargıçların atanma usullerini belirleyecek açık bir hukuki çerçevenin oluşturulmasına bağlı olduğunu vurgulamaktadır. Ayrıca, ulusal mahkemelerin de alt düzey uluslararası suç faillerini yargılayabilmeleri için yeterli kaynak ve uzmanlıkla desteklenmesi gerekmektedir.

Raporun tamamını okumak için tıkla (Arapça)