Silahlı Oluşumların Dış İlişkilerini Etkileyen Faktörler: Karşılaştırmalı Panoramik Bir Bakış

Giriş:

Uluslararası ilişkileri; olumlu veya olumsuz yansıması olan, zayıflatan ya da güçlendiren, gelişmeye katkı sağlayan ya da gelişimi kısıtlayan pek çok sayıda ve çeşitte faktör etkiler.  Bu faktörler zamanla gelişir ve değişkenlik gösterebilir. Geçmişte etkili olan faktörler günümüzde artık pek de etkili olmayabilir. Hatta, rolünü gittikçe kaybedebilir ve etkisi zayıflayabilir. Geçmişte etkili olan ve günümüzde rolü azalan en önemli faktörlerden biri coğrafi konum faktörüdür. Eskiden geleneksel bir rol üstlenecek kadar etki gücüne sahipti. Uzun bir süre boyunca da böyle devam etti. Bu etki gücü halen devam ediyor olsa bile eskiye nazaran daha az ölçüde etkiye sahip. Bunun yerine, ekonomik faktör etki bakımından öne geçmiş ve uluslararası ilişkileri etkilemede ileri bir konum edinmiş vaziyette.

Her ne kadar uluslararası ilişkileri ve onları etkileyen faktörleri ele alan genel referansların çoğu, bu ilişkilerin temel unsuru olarak devlete odaklanmışsa; ve başka bazı referanslar ve araştırmalar da -“İran Devrimi” ve başka devrimlerde olduğu gibi- belirli bir yapının ya da ideolojinin devrim yoluyla iktidara gelmesi açısından uluslararası ilişkiler üzerindeki etkisini ele alıyorsa da bu faktörleri, devlet dışı aktörler olarak kabul eden hareketler, örgütler ve oluşumlar açısından inceleyen çok az çalışma ve makale elimizin altındadır. Devlet dışındaki aktörlerden kasıt; gayriresmî silahlı örgüt ve iktidara gelmemiş, halen çatışma aşamasında olan veya mevcut otoriteyi yerinden ederek iktidara gelme çabasında olan yapılardır. Ya da Hamas Hareketi, Lübnan Hizbullah milisleri, Husi milisleri ve Haşdi Şabi milislerinde olduğu gibi iç ve dış meşruiyetine bakılmaksızın, bağımsız yapılarını koruyarak öyle ya da böyle iktidara ortak olan yapılardır. Bu durum büyük ölçüde Suriye Devrim ve Muhalefet Güçleri için de geçerliliğini koruyor. Çalışmanın “devlet dışı aktörler” söylemi bağlamında benimseyeceği kavram budur ve bu çalışma çerçevesinde onları deyimsel olarak “silahlı oluşumlar” diye adlandıracağız.

Makalemiz, içteki ve dıştaki meşruluğuna bakmaksızın, sadece “oluşum biçimine” odaklanarak silahlı oluşumların dış ilişkilerini etkileyen faktörleri analiz etmeyi amaçlamaktadır. Öyle ki askeri devrim grupları, Hamas Hareketi, Cezayir Kurtuluş Cephesi gibi bazı direniş hareketleri ve ulusal kurtuluş hareketleri, bu kavramın içinde yer aldığı gibi; Lübnan Hizbullah milisleri, Haşdi Şabi milisleri ve Husi milisleri türünden, mezhepsel ve sınıfsal faktörlere göre devleti parçalamak ve yabancı ülkelerin çıkarlarını gözetmek için kurulan oluşumlar da bu kavramın içinde kendisine yer bulmaktadır.

Buna binaen, makalemiz şu sorulara cevap aramaktadır: Uluslararası ilişkiler bağlamında, devletler için geçerli olan faktörlerin aynısı silahlı oluşumlar için de geçerli midir? Devletler bazında bilinenlerin dışında ilişkileri etkileyen başka faktörler var mı?

Bu araştırmanın önemi, devlet dışındaki bazı aktörlerin(silahlı oluşumların) dış ilişkilerini etkileyen faktörleri açıklayan teorik ve epistemolojik bir zemin bulmaya çalışmasından geliyor. Bu sayede araştırma, bu aktörlerin uluslararası düzeydeki etkisinin daha geniş bir şekilde anlaşılmasına yardımcı olacak ve konunun takipçisi ve ilgilisi olanlara etkilenme ve etkileme mekanizmasını anlamak için bir öngörülülük sağlar.

Bu makale, olguyu ve onu etkileyen faktörleri incelemek ve analiz etmekle ilgilenen betimsel analiz tekniğini; karşılaştırılan vakalar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları görmek için de olguyu birden fazla coğrafi ve tarihsel kapsamda incelemekle ilgilenen karşılaştırma tekniğini benimsemiştir.

Çalışma iki bölüme ayrılıyor. İlk olarak, genellikle akademik uluslararası ilişkiler derslerinde işlenen, devletler ve silahlı oluşumlar arasındaki ortak dış ilişkileri etkileyen faktörleri gözden geçiriyoruz. Ardından, ikinci bölümde, bu ilişkileri etkilediğine inandığımız ve bu oluşumlara özgü olan bazı faktörleri araştırıyoruz.

Raporun tamamını okuyun (Arapça)